Liefde en heiliging

door J. Bol

De apostel Paulus begint zijn eerste hoofdstuk van de Efezebrief met de volgende woorden:
Gezegend zij de God en Vader van onze Here Jezus Christus, Die ons gezegend heeft met alle geestelijke zegen in de hemelse gewesten in Christus, omdat Hij ons vóór de grondlegging van de wereld in Hem uitverkoren heeft, opdat wij heilig en smetteloos voor Hem zouden zijn in de liefde. (Herziene Statenvertaling). In het tweede gedeelte van dit vers doet Paulus een opmerkelijke uitspraak waar volgens mij bijna altijd overheen gelezen wordt. Namelijk dat de gemeente van Christus is uitverkoren om heilig en onberispelijk te zijn in de liefde. Deze brief aan de Efeziërs handelt bij uitstek over het wezen van de gemeente. En één van de allereerste dingen die de apostel over de gemeente schrijft betreft het doel van haar uitverkiezing in Christus. En dat doel omschrijft hij hier als volgt: dat de gemeente van Christus heilig en smetteloos zal zijn voor God in de liefde. De NBG-vertaling (1951) heeft hier voor ‘smetteloos’ het woord ‘onberispelijk’.

Lees meer

Jonathan Edwards, theoloog van de opwekking

Door prof. dr. J.I. Packer

Jonathan Edwards, gelovige, geleerde, predikant, calvinist en leider tijdens een opwekking, leefde van 1703 tot 1758. Het was een lange, wat gereserveerde man met een zachte, vriendelijke stem. Hij wist wat hij wilde en was eenvoudig van hart. In 1727, hij was toen al vijf jaar elders als voorganger werkzaam geweest, werd hij de tweede voorganger van de grote en gerenommeerde kerk van Northampton in Massachusetts. Hier was zijn grootvader, Solomon Stoddard, de grote voorman van het kerkelijk leven in de Vallei van Connecticut, al predikant sinds 1669. Stoddard had intussen de eerbiedwaardige leeftijd van 83 jaar bereikt. Northampton was een stad van misschien tweeduizend inwoners en de kerk van Northampton was de meest bekende en de invloedrijkste in New England, buiten die van Boston. Stoddard zelf werd door zijn gemeente bijna aanbeden. De meeste gemeenteleden waren opgegroeid tijdens zijn bediening. Twee jaar later, in 1729, maakte Stoddards dood een einde aan zijn zestigjarig ambt en vanaf die tijd was Edwards de enige predikant. In de jaren 1734 en 1735 en van 1740 tot 1742 zag hij bijzondere werkingen van de Geest van God in zijn gemeente en in het laatste geval in heel New England. Vanaf 1743 had Edwards echter om verschillende redenen moeilijkheden met zijn gemeente. In 1750 werd hij uit zijn ambt gezet omdat hij erop stond dat de eis die Stoddard had laten vervallen, in ere hersteld zou worden, namelijk dat er een persoonlijke geloofsbelijdenis nodig was als absolute voorwaarde om aan het Avondmaal te mogen deelnemen. Edwards vertrok toen naar een zendingspost in het grensgehucht van Stockbridge. Hier schreef hij zijn grootse verhandelingen over de Freedom of the Will (Vrijheid van de wil) en Original Sin (De erfzonde). In 1757 werd hij benoemd tot hoofd van Princeton College. In februari 1758 reisde hij naar Princeton om zijn benoeming te aanvaarden. Zijn eerste stap was om zich te laten inenten tegen pokken. De inenting veroorzaakte echter koorts en de volgende maand stierf hij.

Lees meer

Wat valt er nog te beleven als je niets meer weet?

Jonathan Edwards over het toetsen van geloofservaringen

Lezing in het kader van de themadag van de George Whitefield Stichting, Poortkerk Veenendaal, 24 november 2007

Door J. Bol

Wat valt er nog te beleven als je niets meer weet ? Zo luidt in vraagvorm het motto van deze themadag. Hier wordt overdreven, dat is wel duidelijk. Maar er is wel iets aan de hand, zoveel is ook wel duidelijk. De kerk van nu is natuurlijk niet verstoken van ieder weten, maar er is wel degelijk een tendens waar te nemen van afnemende bijbelkennis en van een afnemende motivatie om zaken in de kerk werkelijk te toetsen aan de Schrift. Als baptist ben ik het beste thuis in de evangelische kringen, en het is met name hier dat ik dit afnemen van kennis van de Schrift signaleer. Maar wat ik hier en daar lees over de gevestigde kerken wekt bij mij niet de indruk dat de zaken er daar heel veel beter voorstaan.

Lees meer

Israël: Graat in de keel van de theologie

N.B. Voor een verklaring van de begrippen ‘vervangingstheologie’ ,’ amillennialisme’ en ‘premillennialisme‘ verwijs ik u graag naar de verklarende woordenlijst onderaan het artikel.

Door J. Bol

Als bestuur van de George Whitefield Stichting hebben we een jaar van bezinning over de relatie Kerk-Israël achter de rug. De aanleiding hiertoe was de voor mij schokkende ontdekking dat de Holocaust niet los gezien kan worden van het antijudaïsme in de klassieke christelijke vervangingstheologie. Dit was nieuw voor mij en het heeft er behoorlijk diep bij me ingehakt. Want hoe is het mogelijk dat een religie als het christendom, een religie die zaken als naastenliefde en vergeving zo hoog in het vaandel heeft staan, iets van doen zou kunnen hebben met zoiets duisters als het antisemitisme? Als bestuur samen nadenken over dit heftige vraagstuk bleek een niet eenvoudig maar wel heel vruchtbaar proces. Een proces waarmee we deels ver gekomen zijn en deels nog middenin zitten.

Lees meer

Hoe de vervangingstheologie moest wijken voor het getuigenis van de bijbel

Door J. Bol

De idee dat de kerk de plaats van Israël heeft ingenomen was naar alle waarschijnlijkheid al rond het jaar 100 na Christus gemeengoed in de vroege kerk. Het blijft nog steeds moeilijk te begrijpen dat deze opvatting al zo vroeg in de kerk heeft kunnen postvatten. Gelukkig zijn er in de kerkgeschiedenis ook tegengeluiden geweest van dappere christenen die wezen op Gods plan met Israël. Wel moet gezegd dat zij binnen de kerk altijd in de minderheid zijn geweest.

Hoe kon het dat de kerk al in zo’n vroeg stadium meende dat de rol van Israël was uitgespeeld? Nog geen vijftig jaar ervoor had de apostel Paulus toch in niet mis te verstane bewoordingen de gemeente te Rome gewaarschuwd deze heilloze weg niet in te slaan. In Romeinen 11 windt hij er geen doekjes om: God heeft Israël niet verstoten en de gelovige heidenen die als wilde loot geënt zijn op de stam Israël, moeten zich niet verheffen tegen de natuurlijke takken: de Joden. Het bleek al snel allemaal aan dovemansoren gericht. Met name de verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen in het jaar 70 werd in de vroege kerk als bewijs aangevoerd dat de rol van Israël als verbondsvolk zou zijn uitgespeeld. Het Joodse volk dat in grote meerderheid Jezus niet als Messias erkende, viel volgens de jonge kerk nu verder onder de vloek en het oordeel van God. De kerk die inmiddels in grote meerderheid uit bekeerde heidenen bestond onterfde zo in feite Israël Alle heilsbeloften voor Israël in het Oude Testament werden vanaf nu op de kerk, het nieuwe Israël, betrokken. Maar de aanzeggingen van vloek en oordeel bleven van toepassing op de Joden.

Lees meer

Een veelbelovende Joods-christelijke dialoog

Door J. Bol

Het was zeer begrijpelijk geweest wanneer na de Holocaust Joodse denkers iedere lust tot enig gesprek met christelijke denkers zou zijn vergaan. Het tegendeel is echter het geval geweest. Sterker nog, het initiatief voor een gesprek kwam al kort na de Tweede Wereldoorlog zelfs regelmatig van Joodse kant. Een bekende naam in dit verband is de Franse Joodse historicus Jules Isaac, schrijver van het zeer invloedrijke boek ‘Jesus et Israël’, een boek dat hij begon te schrijven terwijl hij in Frankrijk ondergedoken zat. Zijn vrouw, die intussen al diep betrokken was geraakt bij de studie van haar man naar de wortels van het antisemitisme in het christendom, wist een briefje uit de trein te smokkelen die haar naar Auschwitz voeren zou. Ze schreef: “Red jezelf voor je werk; de wereld wacht erop”. Dit korte briefje is bepalend geweest voor Isaac’s verdere leven. Het was Jules Isaac die de term ‘catechese der verguizing’ introduceerde. Tijdens zijn onderduikperiode was hij regelmatig in gesprek met verschillende predikanten over de wortels van het antisemitisme in de christelijke theologie. Zijn vrouw, dochter en schoonzoon kwamen allen om in Auschwitz. Na de oorlog stichtte Isaac in 1948 ‘L’Amitié Judeo-Chretienne’, een groep bestaande uit Joden en christenen. Zij stelden zich ten doel om verkeerde ideeën over het geloof van Joden en Christenen volledig uit de wereld te helpen en om te werken aan een positieve waardering over en weer van elkaars geloofstraditie. Isaacs persoonlijke onderhoud in 1960 met paus Johannes XXIII was de aanleiding voor de historische encycliek Nostra Aetate. In deze encycliek nam de Rooms Katholieke kerk voor het eerst in 1800 jaar officieel afstand van het christelijke antijudaïsme.

Lees meer

De theologische strijd over de landbelofte

Door J. Bol

Afgelopen jaar 2012 wist Steven Paas met zijn boek Christian Zionism Examined de nodige beroering te veroorzaken. Gelet op de extreme standpunten die de auteur inneemt en de vaak dubieuze onderbouwing was dat niet verwonderlijk. Het boek van Paas kan vergeleken worden met een bulldozer. De vrucht van pakweg zestig jaar theologische bezinning op de relatie Kerk-Israël denkt hij met een boekje van 135 pagina’s in een keer naar de prullenbak te kunnen verwijzen. Iedere theologie die niet in het spoor van het oude vervangingsdenken wenst te lopen is anathema bij Paas. Wie een vraagteken durft te stellen bij het credo van de vervangingstheologie krijgt van hem het etiket ‘christenzionist’ opgeplakt. En dat etiket staat bij Paas voor een ernstige vorm van ketterij. Bij lezing dringt zich onvermijdelijk de vraag op waar Paas dit allemaal vandaan haalt. Een blik in de index achter in zijn boek verschaft helderheid. We komen daar de naam van Stephen Sizer tegen. Deze Engelse theoloog is veruit de meest geciteerde auteur in het boek van Paas. Dit verklaart veel.

Lees meer

De kracht van ideeën

Twee opmerkelijke initiatieven in Israël

Door J. Bol

In het voorjaar van 2014 was ik zestien dagen voor een studiereis in Israël. Deze keer stond het bezoeken van twee boeiende nieuwe Israëlische organisaties op mijn programma. Maar eerst een paar algemene indrukken.

Ik weet niet hoe het u vergaat, maar maar wie een hart voor Israël. heeft en het nieuws rond dit land in enige mate volgt, krijgt gemakkelijk het idee dat Joden In Israël het psychisch toch wel zwaar moeten hebben. Want het is nogal wat om jaar in jaar uit in het besef te moeten leven dat je als land omringd bent met niets dan vijandige staten, de een wat vijandiger dan de andere. Toegegeven, met Egypte en Jordanië bestaan sinds een aantal jaren vredesakkoorden. Met die landen is geen sprake van een koude oorlog maar evenmin van een warme vrede. Bij mijn weten is er voor Joodse Israëli’s nog steeds maar een manier om probleemloos zonder kleerscheuren of erger hun land te verlaten en binnen te komen: dat is via de luchthaven Ben Goerion. Probeer je eens voor te stellen dat de enige veilige manier om Nederland te verlaten of binnen te komen Schiphol zou zijn. Dit bittere en veelzeggende gegeven roept het beeld van een belegerd land op. … En dat is Israël dus ook. Nog steeds. Al 67 jaar lang. Dit moet toch een impact hebben op het psychisch welbevinden van de gemiddelde Joodse Israëliër. Ja, dat zou je denken. Maar het straatbeeld toont heel anders was mijn ervaring.

Lees meer

De God van Israël en de christelijke theologie – deel 2

Naar aanleiding van R. Kendall Soulen, The God of Israel and Christian Theology, Fortress Press 1996

Door J. Bol

In mijn eerste artikel over het boek ‘The God of Israël and Christian Theology’ zette ik Kendall Soulens belangrijkste argumenten voor de theologische onhoudbaarheid van de vervangingstheologie op een rij. Het artikel sloot af met een bespreking van de diep ingrijpende invloed van wat Soulen de ‘canonical narrative’ noemt en het nauw daarmee samenhangende structurele karakter van de vervangingstheologie. Voor Soulens argumenten en voor zijn bespreking van de ‘ canonical narrative’ verwijs ik de lezer naar mijn in het novembernummer 2011 verschenen eerste artikel. In de door de vroege kerk ontworpen ‘canonical narrative’, het basisontwerp van Schepping-Zondeval-Komst van Christus en Voleinding, stond de geschiedenis van Israël en haar weg met God van meet af aan in de schaduw van het Evangelie. Soulen merkt in dit verband op: “Het resultaat is dat Gods identiteit als de God van Israël en de God van de geschiedenis van het Joodse volk nagenoeg geen rol van betekenis meer spelen in het beeld dat christenen van God hebben.” (pag. 33).

Lees meer

De God van Israël en de christelijke theologie – deel 1

Naar aanleiding van het gelijknamige boek van R. Kendall Soulen

Door: J. Bol

Ruim vier jaar geleden werd me pas voor het eerst duidelijk hoe ernstig de geschiedenis van het christendom belast is met antijudaïsme. Sindsdien hebben de anti-Joodse theologie van de vroege kerk, de anti-Joodse wetgeving sinds keizer Constantijn en de vele moordpartijen onder Joden sinds de kruistochten enorme vragen bij me opgeroepen. De meest dringende was hoe dit alles te rijmen met het evangelie van vergeving en naastenliefde dat me sinds jaren zo dierbaar is geworden. Het moge duidelijk zijn dat het niet te rijmen valt. De ontstaansgeschiedenis van de vervangingstheologie is onlosmakelijk verbonden met het antijudaïsme van de vroege kerk. En wat te denken van de gereformeerde theologie die me ook al heel lang dierbaar is? Het werd me na veel studie duidelijk dat ook deze traditie getekend is door de vervangingstheologie die teruggaat op de vroege kerkvaders Justinus en Irenaeus. Een vervangingstheologie die uiteindelijk haar definitieve beslag kreeg onder de kerkvader der kerkvaders, Augustinus.

Lees meer