Boekrecensie: Een verrassende ontdekking: Een fascinerend drieluik door Bart Gijsbertsen

Door: Jeroen Bol, voorzitter Jules Isaac Stichting

Het complete Drieluik van Bart Gijsbertsen met de drie boeken Een heidense uitdaging,Luisteren bij maanlicht en het boek Van zilveren sporen.

Een heidense uitdaging, leven met de God van Israël, Uitgeverij Royal Jongbloed, 2015

Luisteren bij maanlicht, een gang door het kerkelijk jaar met een oor naar de synagoge, Uitgeverij Van Warven, Kampen, 2019

Van zilveren sporen, een gang door het synagogale jaar met een oor naar de kerk, Uitgeverij Van Warven, Kampen, 2020

Ik heb Bart Gijsbertsen, emeritus predikant en theoloog, maar heel recent ontdekt en vraag me nu af hoe het mogelijk is dat ik niet eerder van hem had gehoord. Vreemd genoeg attendeerde niemand me op hem en zijn boeken. Maar ik heb de afgelopen paar jaar vrees ik ook zelf een beetje zitten slapen. Want wat een rijkdom aan inzichten tref ik bij hem aan, en hoe fris geschreven! Niet vaak ben ik een auteur tegengekomen die belangrijke theologische diepe inzichten zo begrijpelijk op papier weet te zetten. Het maakt de leeservaring tot een smakelijke maaltijd, gemakkelijk behapbaar. De lichte toets waarmee Gijsbertsen schrijft maakt zijn boeken zeer toegankelijk, De uitgever noemt Gijsbertsens aanpak in de eerste twee boeken een ‘meditatieve uitleg van Bijbelteksten’. Het zijn korte stukjes van doorgaans vier pagina’s die zich ook gemakkelijk afzonderlijk laten lezen. Het derde deel, ‘Van zilveren sporen’, bevat de geredigeerde teksten van ‘Leerdiensten Torah en Evangelie’ die Gijsbertsen samen met zijn collega Leon Eigenhuis in Kampen heeft mogen leiden. Het is zonder meer bijzonder hoe hij synagoge en kerk, Tenach en Nieuwe Testament en Talmoed vruchtbaar met elkaar in gesprek weet te brengen. En hoe belangrijk is dat gesprek!

Bart Gijsbertsen (1951) is heel zijn werkzame leven predikant geweest. Ruim de helft daarvan heeft hij zich intensief bezig gehouden met de vragen rond Kerk en Israël. Op dat gebied is hij jarenlang ook zeer actief geweest om de cruciaal belangrijke plaats van Israël hoger op de kerkelijke agenda te krijgen. Ik raad een ieder aan om de website van Bart Gijsbertsen te bezoeken, www.bartgijsbertsen.nl. Daar vind je meer informatie over hemzelf en een schat aan boeiend en heel toegankelijk materiaal. Met name het boekje ‘Andersom denken’ dat daar in PDF te downloaden is kan ik zeer aanbevelen. Download ‘Andersom denken’ >

Maar heel in het bijzonder wil ik de drie prachtige toegankelijk geschreven boeken aanbevelen die hij sinds 2015 schreef. In 2015 verscheen het eerste deel met de titel ‘Een heidense uitdaging, leven met de God van Israël’. Het kostelijke boek bevat vijftig meditatieve Bijbelstudies van elk vier pagina’s waarin Gijsbertsen telkens weer verrast met het delen van belangwekkende nieuwe inzichten die vrucht zijn van zijn vier decennia intensief bezig zijn met de grote vragen rond Kerk en Israël. Ik noem een boek niet gauw een goudmijn maar dit boek verdient deze kwalificatie met vlag en wimpel.
Het tweede deel van het drieluik verscheen in 2019 onder de titel ‘Luisteren bij maanlicht, een gang door het kerkelijk jaar met een oor naar de synagoge’. Eveneens een heel rijk boek.
Onlangs kwam als klap op de vuurpijl het derde deel uit: ‘Van zilveren sporen’. De ondertitel luidt ‘een gang door het synagogale jaar met een oor naar de kerk’. Ook een juweel van een boek, ik kan niet anders zeggen.

Op de achterkant van de boeken lees ik onder meer het volgende: “De hele Bijbel is door Joden geschreven, maar dat komt niet altijd duidelijk uit in de christelijke Bijbel. Een heidense uitdaging neemt de lezer mee op een zoektocht die hier wél recht aan doet. Decennialang studeren en preken leidt hier tot een geestelijk testament dat toegankelijk is voor een breed publiek. In ‘Luisteren bij maanlicht’ zet Bart Gijsbertsen zijn zoektocht voort naar een theologie waarin het volk Israël met zijn tradities, gedenkdagen en feesten de plaats krijgt die het toekomt. ‘Geloven met een Hebreeuws ijkpunt’. Zo vatte een interviewer de boeken van Bart Gijsbertsen samen. Ze weerspiegelen een boeiende zoektocht naar een christelijke Bijbeluitleg die wortelt in de Joodse traditie.”

In de inleiding bij ‘Van Zilveren sporen’ schrijft Gijsbertsen: “Met dit boek leg ik de laatste hand aan een drieluik. Met ‘Van zilveren sporen’ is mu ook het middenpaneel klaar; na ‘Een heidense uitdaging’ (linker paneel) en ‘Luisteren bij maanlicht’ (rechter paneel). En het hele drieluik staat in het teken van een zoeken naar herbronning; een christelijke uitleg van de Bijbel die verbinding zoekt met zijn Hebreeuwse bron. Bij de presentatie van ‘Luisteren bij maanlicht’ vertelde drs. Joke Scheepstra (oud universitair docent Judaïca) in haar toespraak van een jongetje dat op het dak van de sjoel was geklommen om via de schoorsteen iets te horen van wat daarbinnen werd gezegd. Zij vond mij wel wat lijken op dat jongetje. Ik denk dat ze daar gelijk in heeft.
Zie mij dus maar als een Veluwse jongen die trouw naar de kerk gaat. Maar hij klimt ook steeds op het dak van het leerhuis. Omdat zijn dominee het zo weinig heeft over de Tenach. En omdat zijn dominee dat gedeelte van de Bijbel Oud Testament noemt, terwijl dat gedeelte in de synagoge nu juist de Bijbel is. En omdat die Veluwse jongen heeft gehoord dat Jezus naar zijn gewoonte altijd in de synagoge aanwezig was, waar die Tenach dus zijn enige Bijbel was.”

Ik heb de afgelopen vijftien jaar heel veel verhelderende theologische boeken gelezen in mijn zoektocht naar een Bijbels verantwoorde manier van Bijbel uitleg die werkelijk vrij is van vervangingsdenken, een nieuwe manier van de Schrift uitleggen waarin Israël, het Joodse volk de centrale plaats krijgt die het toekomt. Ik heb heel veel aan verschillende van die boeken gehad maar ze hadden helaas een ding gemeen: ze waren nagenoeg altijd te moeilijk voor de lezer die niet theologisch geschoold is. Bart Gijsbertsen is er in geslaagd om de belangrijke nieuwe theologische inzichten aangaande de verhouding Kerk en Israël, jodendom en christendom, in heel begrijpelijke taal en dan ook nog eens aanstekelijk op papier te zetten. Dat is goud waard en ik kan zijn boeken dan ook warm aanbevelen.

De boeken zijn eenvoudig te bestellen bij de uitgever, www.uitgeverijvanwarven.nl of gewoon bij uw plaatselijke boekhandel.

Een heidense uitdaging, leven met de God van Israël, ISBN 9789063537173 (paperback/e-book, 200 PAGINA’S), 2015

Luisteren bij maanlicht, een gang door het kerkelijk jaar met een oor naar de synagoge, ISBN 978 94 92421 71 5, (paperback, 300 PAGINA’S), 2019

Van zilveren sporen, een gang door het synagogale jaar met een oor naar de kerk, ISBN 978 94 92421 96 8, (paperback, 350 PAGINA’S), 2020


Boekrecensie: ‘Israël in het hart van de kerk. Jezus in het hart van Israël’

Mark Kinzer, Scholten Zwolle 2020, 182 blz., €16,50

In deze bundel wordt het gedachtengoed van Mark Kinzer voor het eerst in het Nederlands onder de aandacht gebracht. Kinzer is een toonaangevende Messiaans-Joodse theoloog, medeoprichter van het Messianic Jewish Theological Institute in de VS en van het wereldwijde Messiaanse platform, bekend als de Helsinki Consultation. Sinds 2005 heeft hij in diverse publicaties aandacht gevraagd voor het theologische belang van de aanwezigheid van een Joodse gemeenschap binnen het lichaam van Christus. Hij pleit voor een ‘bilaterale ecclesiologie’, waarin er een eigen plaats is voor Joden en heidenen binnen de éne gemeente van Christus. In 2015 sprak hij tijdens een symposium van de Jules Isaacstichting. De lezingen die hij toen hield zijn nu beschikbaar door de inspanningen van de directeur van deze stichting, Jeroen Bol. Naast de lezingen van Kinzer bevat de bundel een interview met hem van de hand van Bol, evenals een informatieve historische schets van twintig eeuwen Messiaans Jodendom ‘in vogelvlucht’.
Elk van de lezingen begint met een grondige bespreking van een Bijbelgedeelte. De titel van het boek vormt er de rode draad in: doordat Jezus woont in het hart van Israël, ook vandaag, is Israël present in het hart van de kerk. Daarvoor hoeft men geen Israëltheologie te ontwerpen. Dit is de werkelijkheid, gegeven met het feit dat Jezus Joods is en nog steeds levend present te midden van het Joodse volk. Elk moment dat de Thora opengaat, is Hij daar. Voor Mark Kinzer zelf werd dit duidelijk door een persoonlijke ervaring, waarover hij vertelt in een van de lezingen. De kracht van de lezingen ligt in de wijze waarop hij die blijvende verbondenheid van Jezus met het hele Joodse volk theologisch doordenkt en relevant weet te maken voor de kerk van vandaag.
Kinzer begint met een aantal profetieën uit het OT. Jezus vereenzelvigt zich met het Joodse volk, representeert dat en vult aan waar Israël tekort schoot. Echter niet om Israëls geschiedenis daarmee te vervangen en het Joodse volk terzijde te schuiven, want ook in de toekomst blijft Jezus met hetzelfde volk verbonden. Zijn leven is niet alleen een vervulling van deze geschiedenis in retrospectief, maar ook prospectief: in wat Hij doet weerspiegelt zich wat Israël nog tegemoet zal gaan. De eenheid en verbondenheid wordt door de vervulling dus niet afgeschaft. Het is ontroerend om te lezen hoe Kinzer verwacht dat Israël dat op enig moment zal ontdekken. Zoals Jozef zich bekendmaakte aan zijn broers, terwijl hij al lang met hén begaan was, zo hoopt hij dat Jezus zich ook eenmaal ten volle bekend zal maken aan zijn volk: ‘Ik ben het, de Messias, jullie broeder’ (40).
Vanuit de brieven aan de Efeziërs en aan de Romeinen laat Kinzer zien hoe deze blijvende verkiezing van Israël verbonden is met de verkiezing van de gemeente van Christus, uit Joden en heidenen. Door het niet volledig binnengaan van Israël in de verlossing worden volgens Paulus nu ook heidenen bereikt met het evangelie. Zij mogen delen in wat Israël eerder al ontving. Met als doel dat uiteindelijk de hele schepping, Joden en heidenen, God de lof zullen toezingen (Rom. 15:8,9). Het geheimenis van de eenheid van Jood en heiden in de gemeente van Christus (in Ef. 3:6) is een profetisch teken van de verzoening van alle dingen in Christus, waarover Efeziërs 1:9,10 spreekt, ook als een geheimenis (96).
Daarmee zet Kinzer de verbondenheid van Joden en heidenen in de gemeente vandaag in een bijzonder perspectief. Hij verbindt dit perspectief evenwel met een vraag: kunnen Joden voluit als Jood blijven leven, door zich aan de Thora te houden, en tegelijk lid zijn van de christelijke gemeente? In Handelingen 15 werd aan niet-Joden alleen opgelegd, wat volgens het OT (Lev. 17,18) aan vreemdelingen gevraagd mocht worden in de gemeente (55). Zestig jaar later waren de rollen opeens omgedraaid in de kerk. Het leek erop dat het verdacht was om je als Jood nog aan de regels van de Thora te houden. En nog enige tijd later werd het houden van de wet aan Joden verboden, als zij Jezus wilden volgen, zoals ook blijkt uit het historische overzicht van de Messiaanse beweging (153).
Nu er voor het eerst sinds 20 eeuwen een voluit Joodse gemeenschap is waarin Jezus beleden wordt, is er een nieuwe kans voor de kerk om hierop te reageren. De bundel legt die uitdaging in ons midden. Er zijn exegetische verrassingen in te vinden, waar allicht ook kanttekeningen bij te plaatsen zijn. Het is vooral te hopen dat het gesprek over de vraag die Kinzer hierin stelt zal worden voortgezet, mogelijk tijdens een nieuw symposium van de Jules Isaacstichting.

Michael Mulder, doceert Nieuwe Testament en Kerk en Israël aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn en aan de CHE en is verbonden aan het Centrum voor Israëlstudies

Met toestemming overgenomen uit Inspirare. Tijdschrift voor charismatische & evangelische theologie, nummer 03 – 2020.  www.tijdschriftinspirare.nl


Boekrecensie: ‘Hoe denken wij?’

Jacob Keegstra (Scholten Uitgeverij)

Door: Ds. R.R. Maathuis

‘Hoe denken wij’? Jacob Keegstra (Scholten uitgeverij)

Met dit boek laat Keegstra op overtuigende wijze zien hoe ons denken niet alleen door bijbel kan worden gevormd maar ook diepgaand door de cultuur is misvormd. Hierbij is een trage manier van lezen wel de beste manier om veel uit het boek te halen. Bovendien is het een aanrader om het boek met anderen te lezen, elkaar bevragend en opscherpend. Ook de verwerkingsvragen aan het einde van ieder hoofdstuk zijn waardevol om je de stof eigen te maken.
De meeste aandacht wordt besteed aan het ‘Hebreeuws denken’, het eer­ste deel (ongeveer 100 pagina’s). Het Griekse denken in het tweede deel moet het met de helft doen. Bovendien wordt het Griekse denken in dat tweede deel nog eens met het Hebreeuwse denken gecon­fronteerd waardoor het bijbels den­ken nog meer ruimte krijgt. Dit schrijf ik niet als kritiek! Zelf ben ik niet zo filosofisch ingesteld (bij het gedeelte over Nietzsche raakte ik zelfs verveeld) en haal ik mijn hart helemaal op aan de gedegen uitleg van het Hebreeuws denken. Dán ben ik klaarwakker. En met de aangeboden bijbelse kennis wordt het wel heel duidelijk (een grote plus van het boek!) hoe diepgaand onze maatschappij (en wij!) door het Griekse den­ken is beïnvloed. En dus moeten wij ons bekeren en komen tot een vernieuwing van ons denken.
De schrijver heeft mij zeker ‘eyeopeners’ gegeven. Ik noem u er twee. In hoofdstuk 2.4 gaat hij in op de compositie van de bijbel. Voor degenen die het eerdere boek van Keegstra (‘Gods woord is één’) hebben gelezen, is dit een korte herhaling. Keegstra breekt een lans voor het profetisch lezen van Gods Woord. De christelijke opbouw van het Oude Testament (wet-geschriften-profeten) ver­sluiert eigenlijk het belang van ‘profetische’ lezing. Als wij de joodse opbouw (wet-profeten-geschiedenis) nemen en als wij ons bovendien realiseren dat de bijbelse focus in het midden staat, dan is er veel voor een profetische lezing te zeggen.
Echter, een daadwerkelijk voorbeeld op p. 152 kan ik niet helemaal mee­maken. De 2300 dagen en nachten in Daniel worden gezien als 2300 jaren. Met een opmerkelijke rekensom komt Keegstra dan uit op het jaar 1976: ‘het jaar dat Israël het heiligdom weer in rechten herstelt en Jeruzalem met de Tem­pelberg weer onder Joods bestuur plaatst’. Nu wordt de opvatting van 2300 ja­ren wel door sommigen gehuldigd maar het is geen gangbare opvatting. En waarom zouden wij de dagen en nachten als jaren opvatten?
Op p. 139 wordt aangegeven dat niet het zien van dingen maar het horen door het Woord van Christus (Rom. 10, 17) het belangrijkste voor het geloofs­leven is. Volgens Keegstra is dit, in het licht van -bijvoorbeeld- comapatienten, bijzonder omdat zij, in hun situatie, tóch kunnen horen. In het pastoraat leer je dat stervenden die ogenschijnlijk onbereikbaar zijn, vaak nog heel lang kunnen horen. Dus zou je kunnen zeggen dat mensen, tot op het laatst, bereikbaar zijn voor God. Toch een mooie gedachte!
Het boek biedt veel materiaal. Aanschaf zal u niet teleurstellen. Ook de heldere druk en dubbele boekflappen maken het boek tot een aantrekkelijk geheel.

Meer informatie en een inkijk exemplaar is te vinden op: scholtenuitgeverij.nl/shop/auteurs/jacob-keegstra/hoe-denken-wij/

ISBN: 978 94 92959 98 0 (paperback/e-book, 200 PAGINA’S), 2020


Boekrecensie: ‘Israël en wij’

Willem J. Ouweneel (Scholten Uitgeverij)

Door: Ds. R.R. Maathuis

‘Israël en wij’, Willem J. Ouweneel

Eigenlijk zou ik weleens een weekje met de auteur willen meelopen. Ge­woon eens meemaken hoe hij zijn dagen vult. Hoe laat staat hij op, hoe ziet zijn dag eruit, hoelang drinkt hij koffie met zijn vrouw, doet hij boodschappen, gaat hij weleens op bezoek? Als ik zijn on-voor-stel-bare schrijfproductie zie, kan ik mij hem alleen maar 20 uur per dag achter zijn computer voorstellen. Wat een gedrevenheid! In de nog steeds groeiende rij publicaties, heeft uitgeverij Schol­ten nu een nieuwe titel gepubliceerd: ‘Israël en wij’.
Het boek, met 146 pagina’s, is geen doorwrocht theologisch werk maar een -naar eigen zeggen- samenraapsel van 30 losse stukjes die hij in ongeveer drie jaar voor het Christelijk Informatie Platform heeft geschreven. Zelf geeft hij al aan dat er overlappingen zijn en dat niet alle stukjes even actueel meer zijn. Som­mige stukjes zijn echter wel voorzien van ‘een aanvulling’ die de column een actuele touch geven.
Nu ik het boek heb gelezen, is het mij wel duidelijk dat de lezer van zijn kennis en inzicht kan profiteren. Ouweneel lardeert zijn columns met een on­gekende hoeveelheid feiten. Het boek bevat een enorme uitstorting van kennis. En natuurlijk is informatie zeer op zijn plaats en gezien de vele facetten van de situatie in het Midden-Oosten kan informatie verhelderend werken maar soms vroeg ik mij of het echt zó uitgebreid moest. Gelukkig bestaat het boek niet alleen maar uit informatie. In een soepele schrijftrant verheldert ‘deze school­meester’ (p. 139) Ouweneel tal van zaken. En met dit complexe onderwerp is dat een grote plus!
Gezien de aard van het boekje (een bundel columns) kan ik geen gedegen recensie schrijven. Het samenraapsel leent zich daar niet voor. Vele onder­werpen komen voorbij. Ouweneel heeft ons een dienst bewezen door de dertig stukjes, die over een aantal jaren verspreid zijn geschreven, te bundelen. En de uitgever heeft met deze, met zorg uitgegeven, publicatie (prachtige cover!) ons een titel in de hand gegeven waar iedere christen zijn voordeel mee kan doen. Eén tip: lees het boekje niet in één keer uit, maar lees, gedurende een maand, iedere dag één stukje. Dan krijgt u de meeste profijt van uw aankoop.

Meer informatie en een inkijk exemplaar is te vinden op: scholtenuitgeverij.nl/boeken/israel-en-wij/

ISBN: 978 90 83080 70 3 (paperback, 146 PAGINA’S), 2020


Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet: Israël in het hart van de Kerk, Jezus in het hart van Israël

Door Jeroen Bol

Wie kent niet dat oude kinderspelletje waar je niets voor nodig hebt behalve ten minste een werkend oog: ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet’. Ik heb geen idee of het tegenwoordig nog vaak gespeeld wordt maar wij deden het vroeger thuis regelmatig. Ik moest hier onlangs aan denken naar aanleiding van de titel en de ondertitel van het boek dat in maart verscheen, ‘Israël in het hart van de Kerk’. De ondertitel luidt ‘Jezus in het hart van Israël’. Het boek is een gezamenlijk uitgave van de Jules Isaac Stichting en Uitgeverij Scholten. Het bevat, naast meer, de vijf lezingen die de messiaans-joodse theoloog Dr. Mark S. Kinzer in het najaar van 2015 in Nederland gaf. De lezingen maakten destijds zo veel indruk dat we besloten dat ze in Nederlandse vertaling beschikbaar moesten komen. De titel en ondertitel zijn in nauw overleg met Mark Kinzer gekozen, ze raken de kern van zijn theologisch denken over Israël en de Kerk. Israël en de Kerk zijn volgens Kinzer in Jezus, de Messias van Israël, zo nauw met elkaar verbonden zijn dat je de metafoor van het hart met recht kunt gebruiken: ‘Israël in het hart van de Kerk’ . En Jezus, of Jesjoea, is volgens Kinzer zo nauw verbonden met het het Joodse volk van alle tijden dat je diezelfde metafoor ook op Israël kunt toepassen: ‘Jezus in het hart van Israël’. In de vier boeken die sinds 2005 van zijn hand verschenen zet hij de exegetische en theologische argumenten hiervoor op indrukwekkend zorgvuldige wijze uiteen.1 Het meest grondig doet Kinzer dit in zijn laatste in 2018 verschenen boek ‘Jerusalem Crucified, Jerusalem Risen’ The Resurrected Messiah, the Jewish People, and the Land of Promise.

Terug naar dat kinderspelletje ‘ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’ . Onlangs realiseerde ik me voor het eerst dat de titel van het boek ‘Israël in het hart van de Kerk, Jezus in het hart van Israël’ precies dat uitdrukt wat de Kerk en de Synagoge eeuwenlang juist helemaal niet zagen. De Kerk zag zichzelf in de lijn van het vervangingsdenken als het nieuwe, het ‘geestelijk Israël’. De idee van ‘Israël in het hart van de Kerk’ slaat dan vanzelfsprekend nergens op. Want de Kerk is immers Israël. En het Jodendom associeerde Jezus uitsluitend met de Kerk, met Israël had de christelijke Jezus volgens het jodendom weinig tot niets van doen. Hij kon in de ogen van de Joden in ieder geval niet de Messias zijn. Dus ‘Jezus in het hart van Israël’ klinkt in veel Joodse oren nog steeds als een vreemde uitspraak waar men zich weinig bij kan voorstellen. Net zo klinkt ‘Israël in het hart van de Kerk’ nog steeds vreemd in het oor van menig christen.

Maar waarom dan deze titel gekozen? En hoe kan het dat juist deze titel de kern van het denken van de Messiaans-Joodse theoloog Mark Kinzer raakt? Dat heeft alles te maken met het gezichtspunt van waaruit Mark Kinzer naar de Schrift en naar de geschiedenis kijkt. Dat is het gezichtspunt van een Jood die Jezus als de Messias belijdt, of zoals hij zichzelf noemt: een ‘Messianic Jew’. Hij kijkt dus met de ogen van een Jood en met de ogen van iemand die Jezus, Jesjoea, als de Messias erkent. Dit gezichtspunt is in zekere zin allesbepalend. Natuurlijk komt hierbij dat Kinzer ook als een goed geïnformeerd theoloog naar Schrift en geschiedenis kijkt. Maar het eerstgenoemde, zijn ‘sitz im leben’ als Messiaanse Jood, die is doorslaggevend voor wat hij zegt te zien: ‘Israël in het hart van de Kerk’ en ‘Jezus in het hart van Israël’. Bij mijn weten is Mark Kinzer de eerste die deze twee concepten zo grondig en zo overtuigend exegetisch en theologisch heeft weten te onderbouwen. En ze met elkaar heeft weten te verbinden. Noem het gerust een ‘paradigmawisseling.’ Een paradigma staat voor het gezichtspunt van waaruit iemand de werkelijkheid beschouwt. Paradigma’s zijn per definitie enorm invloedrijk. Doorgaans ben je je helemaal niet bewust van het paradigma dat je kijk op de dingen bepaalt. Eeuwenlang heeft de Kerk bepaald hoe christenen tegen Israël horen aan te kijken, zonder ook maar enige twijfel aan haar standpunt dat de Kerk de plaats van Israël zou hebben ingenomen. En net zo stond het Joodse standpunt eeuwenlang onwrikbaar vast, en bepaalde het hoe je als Jood tegen de ‘Jezus van de christenen’ aankeek: deze kon onmogelijk de Messias van Israël zijn.

Het gezichtspunt van een theologisch grondig geïnformeerde messiaans-joodse theoloog was vele eeuwenlang een onmogelijkheid. Het kon eenvoudig niet bestaan omdat zowel in de Kerk als in het Jodendom geen enkele ruimte bestond om tegelijk Jood te zijn en Jezus als Messias te belijden. Het was een van de weinige dingen waarover Kerk en Synagoge het wél eens waren: je was of Jood of Christen. Beide identiteiten combineren, dat was onmogelijk. Pas sinds de 19e eeuw is dit langzaam gaan kantelen en vooral sinds de jaren zestig van de afgelopen eeuw is het aantal Messiaanse Joden sterk aan het toenemen. We leven intussen in een tijd dat de Kerk en de Synagoge niet meer de macht en mogelijkheid hebben om zoiets als Messiaans Jodendom effectief te verbieden. Er is ruimte voor iets nieuws dat eigenlijk heel oud is.

De Kerk begon ooit als een beweging van Joden die Jezus als de Messias beleden. Deze Joden schreven praktisch het hele Nieuwe Testament. Maar toen de Kerk in de tweede eeuw begon te leren dat zij nu het nieuwe Israël was, werden deze zelfde Joden binnen de Vroege Kerk door de niet-Joodse meerderheid steeds meer in de hoek gedrongen. Voor messiaans-joods leven bestond al vroeg in de geschiedenis van de Kerk geen ruimte meer. 2 We leven intussen in een andere tijd. Het messiaans-jodendom is zich in onze dagen steeds meer aan het profileren. Mark Kinzer is hier een goed voorbeeld van. Met zijn 68 jaar is hij intussen de mentor van een groeiende groep jongere messiaans-joodse theologen van wie er steeds meer promoveren en geleidelijk aan ook leerstoelen gaan bekleden. Het is zonder meer een heel bijzondere ontwikkeling die zich in onze dagen afspeelt. Zo verovert messiaans-jodendom langzamerhand haar plaats binnen de wereld van de theologie. Het recente debat dat Mark Kinzer 11 september 2019 had met de bekende Engelse theoloog N.T. (Tom) Wright is hier een treffend voorbeeld van. 3

Terug naar het boek ‘Israël in het hart van de Kerk’. Het is zonder meer fascinerend te zien hoe in deze vijf lezingen de puzzelstukken ineens in elkaar blijken te passen. De puzzel hoe Israël, Jezus en de Kerk zich nu eigenlijk tot elkaar verhouden in het licht van de Schrift. Was Jezus eeuwenlang degene die christendom en jodendom verdeelde, in Kinzers lezing van de Bijbel is Jezus juist degene die Kerk en Israël verbindt. Jezus is zowel de Messias-Koning van Israël en Hij is het Hoofd van zijn Lichaam, de Gemeente van Christus. De argumenten die deze messiaans-joodse theoloog hiervoor aandraagt zijn zonder meer indrukwekkend. Ik besluit dit korte artikel met twee aanbevelingen van Nederlandse theologen. De eerste komt van Arnold Huijgen, hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn: “Mark Kinzer biedt de hoogste kwaliteit die er te vinden is in de bezinning op de plaats van Israël en de kerk. Dit boek plaatst Israël terecht in het hart van de kerk. Christenen zijn Kinzer veel dank verschuldigd.” De tweede aanbeveling is van Dineke Houtman, bijzonder hoogleraar Jodendom en Joods-christelijke relaties aan de Protestantse Theologische Universiteit: “In een tijd waarin de discussie over de zogenoemde “onopgeefbare verbondenheid” weer oplaait is het belangrijk te blijven onderzoeken wat de Bijbel zegt over de relatie tussen Jodendom en christendom. Dit boek laat zien dat die relatie dieper gaat dan we lang geneigd waren te denken.”

 

1  Kinzer, Mark S., Postmissionary Messianic Judaism: Redefining Christian Engagement with the Jewish People, Brazos Press, Grand Rapids, Michigan, 2005.

Kinzer, Mark S., Jennifer M. Rosner, editor, Israel’s Messiah and the People of God: A Vision for Messianic Jewish Covenant Theology, Cascade Books, Eugene, Oregon, 2011.

Kinzer, Mark S., Searching Her Own Mystery: Nostra Aetate, the Jewish People, and the identity of the Church, Cascade Books, Eugene, Oregon, 2015.

Kinzer, Mark S., Jerusalem Crucified, Jerusalem Risen: The Resurrected Messiah, the Jewish People, and the Land of Promise, Cascade Books, Eugene, Oregon, 2018.

2  Zie hoofdstuk 7 in ‘Israël in het hart van de Kerk’ : ‘Twintig eeuwen Messiaans Jodendom in vogelvlucht’

3  Het volledige debat is te beluisteren op youtube: https://youtu.be/qIBt64m-Py4

 



GEANNULEERD i.v.m. coronavirus: Studiedag met Mark Kinzer – 23 maart 2020

‘Jezus en Jeruzalem, gekruisigd en opgestaan: Het evangelie in Messiaans-Joods perspectief’

Mark Kinzer heeft zijn bezoek aan Europa geannuleerd vanwege het coronavirus. Helaas moeten wij ons symposium en de studiedag afgelasten  Verdere berichtgeving hierover volgt nog. Vanaf heden is inschrijven niet meer mogelijk. Degene die zich hebben ingeschreven ontvangen binnenkort een persoonlijk bericht met onze verdere afhandeling.

In het najaar van 2018 verscheen het langverwachte vierde boek van Mark Kinzer. Hij heeft er maar liefst zeven jaar aan gewerkt. Het boek draagt de intrigerende titel ‘Jerusalem Crucified, Jerusalem Risen’. De ondertitel luidt ‘The Resurrected Messiah, the Jewish People, and the Land of Promise’.In dit fascinerende en baanbrekende boek laat Mark Kinzer op overtuigende wijze zien welk een centrale plaats Israël inneemt in het Evangelie zelf. Zo centraal dat wanneer je Israël uit dat centrum verwijdert, er een verwaterd en verarmd evangelie over blijft. Het evangelie heeft namelijk volgens Kinzer altijd ook het herstel van Israël op het oog. Hij is niet alleen gestorven voor de zonden van heel de wereld, maar juist ook voor zijn eigen volk. Als Jezus sterft aan het kruis is dat eerst voor de Jood, maar ook voor de Griek. Als Messias Koning van Israël vertegenwoordigt Jezus in dood en opstanding zijn volk. De uiteindelijk vervulling van al de beloften aan het Joodse volk, ook de landbelofte, maken volgens Kinzer onvervreemdbaar deel uit van het evangelie. Een evangelie dat volgens Kinzer dus ook tevens een profetisch evangelie is. Tijdens de studiedag 23 maart zal Mark Kinzer drie lezingen verzorgen. Er zal ruim gelegenheid zijn om hem vragen te stellen naar aanleiding van de lezingen

Het programma

Eerste lezing Mark Kinzer: ‘De kruisiging van Jezus en Jeruzalem in het Lucas evangelie’
Tweede lezing Mark Kinzer: ‘De opstanding van Jezus en Jeruzalem in het boek Handelingen’
Derde lezing Mark Kinzer: ‘De profetische betekenis van Lucas en Handelingen voor het Joodse volk in de 21e eeuw’

De lezingen worden in het Engels gegeven zonder Nederlandse vertaling! De ervaring heeft geleerd dat Mark Kinzer gemakkelijk te volgen is voor wie het Engels redelijk beheerst. Hij is gewend om voor een niet-Engelstalig publiek te spreken en verstaat de kunst om zijn verhaal in heel begrijpelijk Engels toegankelijk te brengen.

09:45 Ontvangst met koffie
10:15 Opening en welkom
10:30 Eerste lezing Kinzer
11:15 Pauze
11:35 Tweede lezing Kinzer
12:20 Gelegenheid tot het stellen van vragen
12:40 Lunchpauze
13:45 Derde lezing Kinzer
14:30 Pauze
14:50 Gelegenheid tot het stellen van vragen
15:30 Afsluitend woord en gebed
15:45 Einde studiedag

Kosten en opgave voor deelname aan studiedag

Kosten voor deelname aan de studiedag bedragen € 35,00 per persoon. Dit is inclusief koffie, thee plus een lunch met soep en broodjes. Het tarief voor studenten en mensen met een uitkering op bijstandsniveau bedraagt € 20,00 per persoon.
Uw aanmelding is definitief na ontvangst van betaling.

 

Locatie

De studiedag wordt gehouden in de Poortkerk, Poortjesgoed 1 te Veenendaal. Bij de kerk zijn ongeveer 18 plekken voor gratis parkeren. In sommige aangrenzende straten is het betaald parkeren. Houd de borden daarom goed in de gaten!
Voor wie met de trein reist: uitstappen op station Veenendaal Centrum. U kunt dan kiezen tussen lopen naar de Poortkerk, dat kost u ongeveer tien minuten. Of u neemt bus 85 richting station Ede Wageningen en stapt uit bij bushalte Politiebureau. Daarna is het dan nog drie minuten lopen naar de Poortkerk.

Een routebeschrijving vindt u op www.poortkerk.nl.

Er zal een ruim gesorteerde boekentafel aanwezig zijn.

 

 


Israël in het hart van de Kerk – Jezus in het hart van Israël

Over het boek

Israël in het hart van de kerk

In november 2015 gaf Mark Kinzer vijf onvergetelijke lezingen in Nederland. Voor ons was toen meteen duidelijk dat het om heel bijzondere lezingen ging en dat ze in Nederlandse vertaling in boekvorm beschikbaar moesten komen. Er zijn vele uren gaan zitten in het maken van een goede Nederlandse vertaling van de vijf lezingen. 20 maart 2020 was het dan zover en verscheen bij Uitgeverij Scholten 'Israël in het hart van de Kerk'. De ondertitel luidt 'Jezus in het hart van Israël’. U kunt het boek bestellen bij uitgeverij Scholten als paperback of als E-BOOK.

Mark Kinzer wordt door velen gezien als de meest toonaangevende messiaans-joodse theoloog van dit moment. Met de vijf boeken over Israël en de Kerk die sinds 2005 van zijn hand verschenen zijn heeft hij internationaal diepe indruk gemaakt. Het boek ‘Israel in het hart van de Kerk’ mag een primeur worden genoemd. Het is de eerste keer dat er een boek met materiaal van Mark Kinzer in het Nederlands verschijnt. De vertaalde lezingen bieden een vlot leesbare kennismaking met het denken van deze belangrijke messiaans joodse theoloog. Naast de lezingen bevat het boek tevens de tekst van een lezing van Jeroen Bol over de geschiedenis van 2000 jaar messiaans jodendom en een uitgebreid interview met Mark Kinzer. Meer informatie over Mark Kinzer is te vinden op zijn eigen website markkinzer.com

‘Israël in het hart van de Kerk’ is een gezamenlijke uitgave van de Jules Isaac Stichting en Uitgeverij Scholten. De lezingen zijn vertaald door Jeroen Bol, voorzitter van de Jules Isaac Stichting. Jeroen Bol heeft eveneens de redactie van het boek voor zijn rekening genomen.

Lees ook: Boekrecensie: ‘Israël in het hart van de kerk. Jezus in het hart van Israël’

Citaten van Mark Kinzer uit het boek

  1. Als Messias vertegenwoordigt en belichaamt Jezus het volk Israël. Als Israëls Messias zal Hij Israël naar zijn door God bepaalde bestemming brengen.
  2. In onze tijd zijn we, voor het eerst sinds vele eeuwen, getuige van een nieuw ontluiken van een herstelde voluit Joodse gemeenschap, waarin Jezus beleden wordt, de groeiende beweging van Joden die Jezus als hun Messias belijden. De uitdaging hoe te reageren op deze nieuwe realiteit is nu aan de Kerk.
  3. Ik pleit in al mijn boeken voor een Israël-christologie waarin de rol van Jezus als Messias een onverbrekelijke band tussen Hem en het Joodse volk bevestigt. Dit betekent dat de opgestane Jezus op een speciale wijze aanwezig is onder het Joodse volk.
  4. Vanuit het perspectief van Israël-christologie is Jezus degene die Joden en christenen met elkaar verbindt, want Hij is tegelijk de Koning van de joden en het Hoofd van het Lichaam van Christus.
  5. De ecclesia is in wezen bedoeld als een in vrede levende gemeenschap van Joden en heidenen die met elkaar verzoend zijn, maar zonder dat beiden hun eigen identiteit verliezen. In onze tijd hebben we voor het eerst sinds eeuwen de mogelijkheid dit inzicht terug te winnen en deze gemeenschap van Joden en niet-Joden binnen de ecclesia opnieuw tot leven te brengen.
  6. Jezus en Israël zijn niet van elkaar te scheiden. De verrezen Messias is tevens een Jood. Hij is de Koning der Joden, de Joden horen helemaal bij Hem.
  7. Het ontstaan van de messiaans-joodse beweging in onze dagen creëert een heel nieuwe en unieke kans voor de Kerk.

Inhoudsopgave Israël in het hart van de Kerk

I. Voorwoord 7
    Mark Kinzer
II. Inleiding 9
    Jeroen Bol
III. Over de Jules Isaac Stichting 15
    Jeroen Bol
IV. Over de gebruikte Bijbelvertalingen 19
    Jeroen Bol
1. Jezus in het hart van Israël 21
    Mark Kinzer
2. Messiaans Jodendom: brug tussen de Kerk en Israël? 43
    Mark Kinzer
3. Israël in de Ecclesia – Het getuigenis van de Efezebrief 67
    Mark Kinzer
4. De Ecclesia: Joden en heidenen samen 83
    Mark Kinzer
5. Israël naast de Ecclesia – Het getuigenis van de Romeinenbrief 101
    Mark Kinzer
6. Een bilaterale kerk van christenen uit de Joden en uit de heidenen, een interview met Mark Kinzer 125
7. Twintig eeuwen Messiaans Jodendom in vogelvlucht 141
    Jeroen Bol
8. Epiloog 167
    Jeroen Bol
Bibliografie / Aanbevolen literatuur 173
Aanbevolen websites 181

Aanbevelingsteksten

Mark Kinzer biedt de hoogste kwaliteit die er te vinden is in de bezinning op de plaats van Israël en de kerk. Dit boek plaatst Israël terecht in het hart van de kerk. Christenen zijn Kinzer veel dank verschuldigd.

Arnold Huijgen, hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.

In een tijd waarin de discussie over de zogenoemde “onopgeefbare verbondenheid” weer oplaait is het belangrijk te blijven onderzoeken wat de Bijbel zegt over de relatie tussen Jodendom en christendom. Dit boek laat zien dat die relatie dieper gaat dan we lang geneigd waren te denken.

Dineke Houtman, bijzonder hoogleraar Jodendom en Joods-christelijke relatie aan de Protestantse Theologische Universiteit.

Dit is een uniek boek. Het maakt de gedachten van een van de belangrijkste joods-christelijke stemmen nu ook in de Nederlandse taal toegankelijk. Kinzer neemt een opmerkelijk standpunt in met betrekking tot urgente vragen over de relatie christenen en joden en de wijze waarop de kerk zowel één als divers kan zijn.

Henk Bakker, hoogleraar aan de Faculteit Religie en Theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

Paulus bad de gemeente toe, dat ze de omvang en inhoud van de liefde van Christus leert kennen ‘samen met al de heiligen’. Hij zal in het bijzonder gedacht hebben aan de eenheid van Joden en heidenen in het ene lichaam van de gemeente van Christus. Met een blinde vlek voor het Joodse volk, komt de christelijke gemeente aan deze hoogte en diepte en breedte en lengte niet toe. Na eeuwen antisemitisme en vervangingsdenken, is die zoektocht eigenlijk nog maar net begonnen en Kinzer biedt daarbij een boeiende handreiking.

ds. Jacco Overeem, predikant van de Hervormde Gemeente te Woerden (PKN)

De presentie van Messiaanse Joden herinnert de kerk voortdurend aan de verbondenheid met Israël. Krijgen zij ruimte om als Joden te leven in het Lichaam van Christus? Een persoonlijk geschreven pleidooi op basis van een zorgvuldig luisteren naar de Schriften.

Dr. Michael Mulder, docent Nieuwe Testament en Judaïca aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn, de Christelijke Hogeschool te Ede, en verbonden aan het Centrum voor Israëlstudies

Mark Kinzer is een gids die je binnenleidt in het diepste wezen van de kerk. Hij laat zien dat de trouw van God aan Zijn oogappel Israël daarin alles bepalend aanwezig is.

Edjan Westerman, auteur van ‘de Messias leren en emeritus predikant binnen de PKN.

Dit boek van Mark Kinzer is een 'must have' voor iedere voorganger en predikant. En voor eenieder die het Messiaans-Joodse denken wil ontdekken of zich er verder in wil verdiepen. Mark Kinzer daagt uit en zet je aan het denken. Warm aanbevolen!

Jaap Bönker, directeur Comité Gemeentehulp Israël- Holland

Als uitlegger van de Schriften diept Kinzer schatten op die onze liefde voor het Woord én voor het volk van God verdiepen. Zelf heb ik destijds met rode oortjes naar deze bescheiden maar krachtige theoloog geluisterd. Met Kinzer heeft God ons echt gezegend. Laat deze zegening niet liggen maar koop en lees!

Ds. René Maathuis (PKN-predikant in Werkendam)


Boekrecensie: Messiasbelijdende Joden door de eeuwen heen

Dr. Pieter Siebesma (Den Hertog)

Door: Bjorn Lous

‘Messiasbelijdende Joden door de eeuwen heen – Dr. Pieter Siebesma

Er verschijnen met enige regelmaat vernieuwende theologische studies in het Engels vanuit Messiaans-Joods (post-supersessionist) perspectief. Over de geschiedenis van het antisemitisme en van Messiaanse Joden zijn ook verschillende goede Engelstalige boeken beschikbaar, hoewel het al even geleden is dat deze geschreven zijn. Afgelopen oktober is een nieuw Nederlandstalig boek verschenen van de hand van Pieter Siebesma, een expert op het gebied van Messiaanse Joden. Zijn werk biedt een actueel en helder overzicht van de geschiedenis van Joden die Jezus hebben erkend als de langverwachte Messias. Het leest vlot en biedt allerlei interessante feiten en een origineel perspectief met veel context.

Het boek begint met een mooie beschrijving van wat precies verstaan wordt onder ‘Messiasbelijdende Joden’. Naast een discussie over de aantallen laat dit hoofdstuk meteen de complexiteit zien van dit begrip, en de worsteling met de dubbele identiteit die veel Messiaanse Joden nog steeds ervaren. Zijn ze Joods, zijn ze christen, of nog iets anders? Door de eeuwen heen is de invulling die ze aan hun Joodse en christelijke identiteit gaven ook steeds verschillend geweest. Na een schets van de historische context in vogelvlucht volgt een systematische beschrijving van concrete situaties, waarbij Siebesma de geschiedenis opdeelt in drie periodes.

Hij begint met een beschrijving van de Joodse volgelingen van Jezus in Handelingen. Interessant is de beschrijving van wat hun Joods-zijn in die tijd inhield. Vervolgens bespreekt hij de situatie binnen en buiten het land van Israël na de verwoesting van de tempel. Ook bespreekt hij mogelijke verwijzingen naar Messiaanse Joden in de Joodse geschriften zoals de Talmoed. Daarbij kiest de auteur voor de conservatieve visie, waarin elke verwijzing die mogelijk op deze groep kan slaan als zodanig uitgelegd wordt. Hij noemt overigens wel dat er verschillende meningen bestaan, maar tot een uitgebreide theologische behandeling komt het niet. Dat is ook de lijn die hij in de rest van het boek volgt. Enerzijds is dat jammer, want daardoor blijft soms onduidelijk hoe ‘Joods’ de Messiaanse Joden waren. Met name naar hun verhouding tot de Thora blijft het soms gissen. Anderzijds is dat ook de kracht van het boek, omdat het daarmee een genuanceerd en objectief overzicht biedt, dat voor christenen (en Joden) uit elke theologische richting acceptabel en van grote waarde is.

Na de behandeling van de korte eerste periode volgen de eeuwen waarin de Kerk zich zeer anti-Joods opstelde, tot met de Franse Revolutie een nieuwe tijd aanbrak. In dit deel springt de beschrijving van de invloed van de Marranen op de Reformatie in Nederland er uit als unieke bijdrage. Deze Marranen waren Spaanse en Portugese Joden die, nadat de moslims uit Spanje verdreven waren, gedwongen werden christen te worden. Velen van hen vluchtten naar Nederland, waarna de meesten hun christelijke geloof weer afzwoeren. Enkelingen kwamen tot persoonlijk geloof en sloten zich aan bij de diversiteit aan geloofsgenootschappen die in die tijd ontstonden.

De laatste tijdsperiode die besproken wordt begint in de negentiende eeuw, toen tal van zendingsorganisaties werden opgericht die zich specifiek op Joden richtten. Ook was de tijd van de emancipatie, waarin Joden volop mee mochten en gingen doen in de Europese samenlevingen. Uiteraard maken we hierin kennis met Isaac da Costa, maar ook met een aantal onbekendere tijdgenoten. Het boek sluit af met de Tweede Wereldoorlog, waarin Messiaanse Joden voor het eerst in de geschiedenis simpelweg als Joden werden beschouwd ondanks hun bekering. Tot slot maakt Siebesma nog enkele opmerkingen over de afgelopen decennia, die zich kenmerken door tal van belangrijke ontwikkelingen rondom het Joodse volk en de relatie tussen joden en christenen.

Wat het boek extra bijzonder maakt is dat het speciale aandacht heeft voor de Nederlandse context. Ook bijzonder zijn de vele persoonlijke verhalen die de verschillende hoofdstukken illustreren en ons helpen ons een voorstelling te maken bij wat het concreet betekende om in die tijd en context Messiaans Joods te zijn. Dat maakt dit beknopte, maar complete boekje een sterke en waardevolle uitgave, dat iedereen die enige interesse heeft in het onderwerp gelezen moet hebben.

EAN-code: 9789033130137 (paperback, 200 PAGINA’S), 2019


Lezing – De theologische uitdaging van het messiasbelijdend Jodendom

De theologische uitdaging van het messiasbelijdend Jodendom

Door Daniël Drost

Of download één van de onderstaande luister- of leesbestanden (Klik rechts met muis en kies voor opslaan.)


Lezing – Messiaans Jodendom vanaf de eerste eeuw tot in onze tijd

Messiaans Jodendom vanaf de eerste eeuw tot in onze tijd

Door Jeroen Bol

Of download één van de onderstaande luister- of leesbestanden (Klik rechts met muis en kies voor opslaan.)