Dr. Pieter Siebesma (Den Hertog)
Door: Bjorn Lous
Er verschijnen met enige regelmaat vernieuwende theologische studies in het Engels vanuit Messiaans-Joods (post-supersessionist) perspectief. Over de geschiedenis van het antisemitisme en van Messiaanse Joden zijn ook verschillende goede Engelstalige boeken beschikbaar, hoewel het al even geleden is dat deze geschreven zijn. Afgelopen oktober is een nieuw Nederlandstalig boek verschenen van de hand van Pieter Siebesma, een expert op het gebied van Messiaanse Joden. Zijn werk biedt een actueel en helder overzicht van de geschiedenis van Joden die Jezus hebben erkend als de langverwachte Messias. Het leest vlot en biedt allerlei interessante feiten en een origineel perspectief met veel context.
Het boek begint met een mooie beschrijving van wat precies verstaan wordt onder ‘Messiasbelijdende Joden’. Naast een discussie over de aantallen laat dit hoofdstuk meteen de complexiteit zien van dit begrip, en de worsteling met de dubbele identiteit die veel Messiaanse Joden nog steeds ervaren. Zijn ze Joods, zijn ze christen, of nog iets anders? Door de eeuwen heen is de invulling die ze aan hun Joodse en christelijke identiteit gaven ook steeds verschillend geweest. Na een schets van de historische context in vogelvlucht volgt een systematische beschrijving van concrete situaties, waarbij Siebesma de geschiedenis opdeelt in drie periodes.
Hij begint met een beschrijving van de Joodse volgelingen van Jezus in Handelingen. Interessant is de beschrijving van wat hun Joods-zijn in die tijd inhield. Vervolgens bespreekt hij de situatie binnen en buiten het land van Israël na de verwoesting van de tempel. Ook bespreekt hij mogelijke verwijzingen naar Messiaanse Joden in de Joodse geschriften zoals de Talmoed. Daarbij kiest de auteur voor de conservatieve visie, waarin elke verwijzing die mogelijk op deze groep kan slaan als zodanig uitgelegd wordt. Hij noemt overigens wel dat er verschillende meningen bestaan, maar tot een uitgebreide theologische behandeling komt het niet. Dat is ook de lijn die hij in de rest van het boek volgt. Enerzijds is dat jammer, want daardoor blijft soms onduidelijk hoe ‘Joods’ de Messiaanse Joden waren. Met name naar hun verhouding tot de Thora blijft het soms gissen. Anderzijds is dat ook de kracht van het boek, omdat het daarmee een genuanceerd en objectief overzicht biedt, dat voor christenen (en Joden) uit elke theologische richting acceptabel en van grote waarde is.
Na de behandeling van de korte eerste periode volgen de eeuwen waarin de Kerk zich zeer anti-Joods opstelde, tot met de Franse Revolutie een nieuwe tijd aanbrak. In dit deel springt de beschrijving van de invloed van de Marranen op de Reformatie in Nederland er uit als unieke bijdrage. Deze Marranen waren Spaanse en Portugese Joden die, nadat de moslims uit Spanje verdreven waren, gedwongen werden christen te worden. Velen van hen vluchtten naar Nederland, waarna de meesten hun christelijke geloof weer afzwoeren. Enkelingen kwamen tot persoonlijk geloof en sloten zich aan bij de diversiteit aan geloofsgenootschappen die in die tijd ontstonden.
De laatste tijdsperiode die besproken wordt begint in de negentiende eeuw, toen tal van zendingsorganisaties werden opgericht die zich specifiek op Joden richtten. Ook was de tijd van de emancipatie, waarin Joden volop mee mochten en gingen doen in de Europese samenlevingen. Uiteraard maken we hierin kennis met Isaac da Costa, maar ook met een aantal onbekendere tijdgenoten. Het boek sluit af met de Tweede Wereldoorlog, waarin Messiaanse Joden voor het eerst in de geschiedenis simpelweg als Joden werden beschouwd ondanks hun bekering. Tot slot maakt Siebesma nog enkele opmerkingen over de afgelopen decennia, die zich kenmerken door tal van belangrijke ontwikkelingen rondom het Joodse volk en de relatie tussen joden en christenen.
Wat het boek extra bijzonder maakt is dat het speciale aandacht heeft voor de Nederlandse context. Ook bijzonder zijn de vele persoonlijke verhalen die de verschillende hoofdstukken illustreren en ons helpen ons een voorstelling te maken bij wat het concreet betekende om in die tijd en context Messiaans Joods te zijn. Dat maakt dit beknopte, maar complete boekje een sterke en waardevolle uitgave, dat iedereen die enige interesse heeft in het onderwerp gelezen moet hebben.
EAN-code: 9789033130137 (paperback, 200 PAGINA’S), 2019
Copyright © Jules Isaac Stichting. Dit artikel mag gedownload en geprint worden voor persoonlijk gebruik. Er mag uit geciteerd worden met bronvermelding. De tekst mag niet elders worden gepubliceerd zonder schriftelijke toestemming van de Jules Isaac Stichting.