Over Nostra Aetate

Door J. Bol

De Frans-Joodse historicus Jules Isaac heeft vanaf 1943 de laatste twintig jaar van zijn leven gewijd aan onderzoek hoe de vernietiging van de joden met zo’n gemak heeft kunnen plaatsvinden. Zijn conclusie was even duidelijk als pijnlijk: het christendom heeft eeuwenlang anti-Joodse denkbeelden voorzien van een theologisch fundament en er zo kerkelijk gezag aan verleend. Dit heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het ontstaan van een voedingsbodem voor de anti-Joodse politiek van de Nazi’s. Het werk van Jules Isaac resulteerde in 1965 tijdens het Tweede Vaticaans Concilie in de historische verklaring Nostra Aetate. Daarmee verwierp de Rooms Katholieke Kerk achttien eeuwen anti-Joodse theologie. Deze ommekeer werd gevolgd door tal van verklaringen waarin steeds meer kerken afstand namen van christelijk triomfalisme richting het jodendom. Denk onder meer aan de kerkorde van de PKN waarin wordt gesproken over de onopgeefbare verbondenheid van de kerk met het Joodse volk. Lees meer

Huidig Israël in de theologie van N.T. Wright

Door: Jeroen Bol

De Engelse anglicaanse theoloog Tom Wright is een van de belangrijkste nieuwtestamentici van dit moment. Hij geniet intussen ook in ons land grote bekendheid. Tot nu toe is in ons land nog maar weinig aandacht gegeven aan de plaats die Wright in zijn theologie aan Israël toekent. Tom Wright (1948) is in staat gebleken om zijn rijke theologische inzichten niet alleen voor collega theologen op papier te zetten, hij weet ze tevens voor een breed publiek toegankelijk te maken. Die combinatie, samen met zijn enorme kennis van de 20^e eeuwse theologie, maakt hem tot een van de meest invloedrijke theologen van het moment. Tientallen boeken zijn intussen van zijn hand verschenen. In Nederland spreekt Wright met name de jongere generatie predikanten aan. Niet in het minst omdat hij cruciale elementen van het christelijke geloof zoals de goddelijke natuur van Jezus, Jezus’ opstanding en de betrouwbaarheid van het Oude en Nieuwe Testament met verve overeind houdt. Daarnaast slaagt Wright erin om de betekenis van het evangelie voor alle facetten van het leven op frisse en overtuigende wijze voor het voetlicht te brengen. Ook voor het maatschappelijk leven dus, denk onder meer aan politiek en economie. Tom Wright besteedt dus veel aandacht aan de relevantie van het evangelie voor het héle leven. Dat spreekt met name veel jongere predikanten en theologen aan. Het inspireert en helpt hen aan nieuwe argumenten om in het huidige gure klimaat van voortgaande secularisatie de onvervreemdbare blijvende geldigheid van het evangelie en de betrouwbaarheid ervan opnieuw fris te kunnen verwoorden. Dat is voorwaar geen geringe verdienste. In 2014 organiseerde de Confessionele Vereniging een druk bezochte predikantenconferentie met Tom Wright die in de christelijke pers veel aandacht trok.

Lees meer

Nostra Aetate en de reparatie van de theologie

Israël en het zelfverstaan van de kerk

Door J. Bol

In twee eerdere artikelen heb ik dit jaar stilgestaan bij de sleutelrol die Joden hebben gespeeld bij het tot stand komen van Nostra Aetate.¹ Dat is niet zo maar, 2015 is een jubileumjaar. 28 oktober is het precies vijftig jaar geleden dat de Rooms Katholieke Kerk tijdens het Tweede Vaticaans Concilie met deze historische verklaring definitief afscheid nam van eeuwenoude anti-Joodse denkbeelden. Nostra Aetate is een beslissend keerpunt in de relatie Jodendom – Christendom van groot historisch gewicht. De verklaring moet gezien worden in de context van het brede spectrum van tal van kerkelijke verklaringen uit de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw die ongeveer hetzelfde verwoordden. De ontstaansgeschiedenis van Nostra Aetate maakt deel uit van een bewustwordingsproces waarin veel kerkgenootschappen zich in die jaren bevonden. Wel kan gezegd worden dat de Rooms Katholieke Kerk in 1965 met deze verklaring voorop liep. In de vierde paragraaf van Nostra Aetate, die specifiek handelt over de relatie van de Kerk met het Jodendom, lezen we onder meer het volgende:

Lees meer

Bloed, zweet en tranen

De aanloop naar Nostra Aetate

Naar aanleiding van ‘From Enemy to Brother, the revolution in catholic teaching on the Jews 1933-1965, John Connelly, Harvard University Press, 2012

‘Van Vijand tot Broeder, de revolutie in de katholieke leer over de Joden 1933-1965, John Connelly, Harvard University Press, 2012 ( N.B. Er bestaat geen Nederlandse vertaling van dit boek, ik heb de titel slechts vertaald voor wie het Engels niet machtig is).

Door J. Bol

In 2012 verscheen een indrukwekkende en intussen al veelbesproken studie van de Amerikaanse historicus John Connelly. Het 376 pagina’s tellende boek is in tal van recensies in de V.S. geprezen als een baanbrekende studie die belangwekkende nieuwe feiten aan het licht brengt. Connelly deed voor het schrijven van dit boek maar liefst tien jaar onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van Nostra Aetate. Het boek is dan ook zeer gedocumenteerd, eindnoten, bibliografie en index beslaan samen maar liefst 73 pagina’s.

Lees meer