Lezen over Israël

Enkele zomers geleden las ik, naar aanleiding van een lezing van Bart Jan Spruyt, een boek dat veel indruk op me maakte. In de lezing “Staan we aan de vooravond van grote dingen?” (Spruyt, 2017) legt de historicus een link tussen de belangstelling van het negentiende eeuwse Réveil voor de ontwikkelingen in het toenmalige Palestina enerzijds en een toen recent en spraakmakend boek van de Israëlische journalist Ari Shavit anderzijds. Na 7 oktober jongstleden besloot ik het boek Mijn beloofde land van Ari Shavit te herlezen.

Persoonlijke verhalen

Het boek beschrijft in zeventien hoofdstukken de geschiedenis van Palestina / Israël van 1897 tot 2013. Dat doet Shavit door ons een kijkje te geven in de levens van verschillende mensen  die een rol hadden in de geschiedenis van het land. Ze hebben allemaal op hun manier bijgedragen aan het land zoals het nu is. Elk van de personages heeft zijn eigen overtuiging en zijn eigen ideeën over wat het beste zou zijn voor Israël. In sommige hoofdstukken zien we ook de standpunten van de schrijver, maar die worden nergens dominant. Shavits stijl is er één van nieuwsgierigheid naar en respect voor de mensen die hij interviewt en bestudeert. Als lezer maak je op een nieuwe en unieke manier kennis met het land Israël en haar geschiedenis.

Dreiging

In het hoofdstuk Masada – 1942 ontmoeten we Shmaryahu Gutman, een man die gegrepen is door de gebeurtenissen in de burcht Masada in het jaar 73 na Christus. Hij besluit de Masada te beklimmen met een groep sterke leiders uit de jeugdbeweging om hen te harden. Zo wil hij hen vastberaden maken zich te verzetten tegen invloeden die het Jodendom en het zionisme bedreigen. Gutman weet in de zomer van 1942 heel goed dat er een pogrom van ongekende omvang gaande is in Europa. Hij weet ook dat de grootmoefti van Jeruzalem goede banden heeft met Adolf Hitler en dat Rommel grote successen boekt in Afrika. Hij beseft dat het zionisme niet langer alleen een landbouwbeweging kan zijn; het moet een beweging worden van verzet tegen hen die Joden willen vernietigen. Wat opvalt in dit hoofdstuk, is dat door de hoofdrolspelers heel duidelijk gezien wordt dat het volk alleen staat in de wereld. Men is zich er terdege van bewust dat de stichting van een eigen staat in Israël niet optioneel, maar cruciaal is voor het voortbestaan van het Joodse volk.

Lydda – 1948 is een moeilijk hoofdstuk om te lezen. Shavit schetst een haast idyllisch plaatje van de Lydda-vallei, waar een zionistisch jeugddorp en een Arabische gemeenschap in harmonie naast elkaar bestaan. De Joodse staat wordt echter bedreigd en een Arabische stad middenin Joods land wordt gezien als een veiligheidsrisico. Shavit is daar duidelijk over, maar beschrijft ook de vernedering van de Arabische bevolking die met grote haast moet vertrekken. Het is afschuwelijk om te lezen hoe bejaarden en moeders met pasgeboren baby’s vluchten in de moordende zomerhitte. We lezen hoe soldaten het oorlogsrecht schenden en hoe misverstanden tussen officieren leiden tot doden en gewonden in deze mooie Arabische stad. In dit hoofdstuk komen we opnieuw Shmaryahu Gutman tegen. Hij wordt de militaire gouverneur van Lydda en in die rol onderhandelt hij met de Arabische autoriteiten. Deze smeken hem om de Arabische mannen die gevangen zitten in de Grote Moskee van Lydda niet te behandelen zoals zij de Joden zouden hebben behandeld als de situatie andersom was geweest. Dit is tekenend voor de recente geschiedenis van Israël: Israël vecht vóór het land, maar het Arabische gevecht is een gevecht tégen Joden.

Ongemak

De schrijver heeft het er moeilijk mee dat hij onderdeel is van een bezettende macht. Dat ongemak beschrijft hij treffend in Gaza-strand – 1991. Ook in het hoofdstuk Nederzettingen – 1975 is Shavit, die bekendstaat als een linkse journalist, niet bang om zijn mening over de nederzettingen te laten blijken. Maar hij is nieuwsgierig naar de mensen die de kolonistenbeweging Gush Emunim hebben opgericht. Wat een verademing om zo’n journalist te lezen: hij is nieuwsgierig en wil begrijpen, ook wanneer het mensen betreft die er in politieke en morele zin heel andere denkbeelden op nahouden dan hij. Gush Emunim ontstond na de Jom Kippoeroorlog van 1973. Het land was gedesillusioneerd en de Arbeiderspartij van Golda Meïr stond met lege handen. Eén van de oprichters van de beweging, Yehuda Etzion “realiseerde zich dat er iets helemaal mis was, dat er iets wezenlijks verloren was gegaan. In de loop der jaren was Israël er spiritueel op achteruitgegaan” (Shavit, p. 237). De nederzettingenbeweging is een religieus-zionistische beweging. Men voelde zich verraden doordat Israël de Sinaïwoestijn aan Egypte had teruggegeven en men wilde voorkomen dat dit ook met Samaria (de Westbank) zou gebeuren. In dit gebied heeft zich immers een belangrijk deel van de Bijbelse geschiedenis afgespeeld. Shavit vindt dat de nederzettingen Israël in een onmogelijke impasse hebben gebracht. De religieus-zionisten geloven dat ze handelen ten dienste van Israël en ze hopen op en verwachten Gods redding.

Toekomstverwachting

Dat laatste brengt ons terug bij het Réveil. De mannen van het Réveil zagen dat Israël een zeer belangrijke plek inneemt in de wereldgeschiedenis en dat het voor de Kerk noodzakelijk is om Israël haar plek te gunnen. Ik sluit af met een citaat van Isaäc da Costa:“Hebben de Gemeenten des Heeren uit de volken, hoe gezegend en bevoorrecht ook sedert achttien eeuwen, evenwel ten allen tijde niet eene ledigheid en onvolkomenheid ondervonden, het gevolg der afwezigheid van het oudste volk in het gezin van den Koning der natiën?” (Da Costa, 1855).

In dit artikel heb ik slechts vier van de zeventien hoofdstukken uit Mijn beloofde land kort besproken. Het complete boek geeft een beeld van een jonge natie die van buitenaf en van binnenuit bedreigd wordt. Shavit signaleert zeven dreigingscirkels die Israël omsluiten. Hij noemt bedreigingen van buitenaf, zoals de islamitische en de Palestijnse dreiging, maar ook gevaar van binnenuit, zoals een afbrokkelende Israëlische identiteit. Tegelijkertijd spat de kracht en de creativiteit van dit volk van de pagina’s.  Voor wie zich niet alleen met het laatste nieuws wil bezighouden, maar ook meer kennis wil opdoen over de recente geschiedenis van Israël, is het boek Mijn beloofde land zeer aan te bevelen.

Nog meer lezen over Israël? In een artikel uit 2017 op deze website bespreekt Jeroen Bol vier boeken over de geschiedenis van Israël. Onder meer het boek Israel, a Concise History of a Nation Reborn van Daniel Gordis. Gordis  beschrijft dezelfde periode in de Israëlische geschiedenis als Mijn beloofde land van Ari Shavit doet.

Literatuur:

Da Costa, I. (1855).Vijf en twintig stellingen over de nationale wederoprichting van Israel en de wederkomst van den Heer Jezus Christus in heerlijkheid.

Shavit, A. (2013). Mijn beloofde land: De triomf en tragedie van Israël. Spectrum.

Spruyt, B. J. (2017, February 21). Staan we aan de vooravond van grote dingen? (Christenen voor Israël, Ed.). https://youtu.be/2tjZ0eg2fqo?si=-DJdgIoOG1IiEz7U