Een veelbelovende Joods-christelijke dialoog

Door J. Bol

Het was zeer begrijpelijk geweest wanneer na de Holocaust Joodse denkers iedere lust tot enig gesprek met christelijke denkers zou zijn vergaan. Het tegendeel is echter het geval geweest. Sterker nog, het initiatief voor een gesprek kwam al kort na de Tweede Wereldoorlog zelfs regelmatig van Joodse kant. Een bekende naam in dit verband is de Franse Joodse historicus Jules Isaac, schrijver van het zeer invloedrijke boek ‘Jesus et Israël’, een boek dat hij begon te schrijven terwijl hij in Frankrijk ondergedoken zat. Zijn vrouw, die intussen al diep betrokken was geraakt bij de studie van haar man naar de wortels van het antisemitisme in het christendom, wist een briefje uit de trein te smokkelen die haar naar Auschwitz voeren zou. Ze schreef: “Red jezelf voor je werk; de wereld wacht erop”. Dit korte briefje is bepalend geweest voor Isaac’s verdere leven. Het was Jules Isaac die de term ‘catechese der verguizing’ introduceerde. Tijdens zijn onderduikperiode was hij regelmatig in gesprek met verschillende predikanten over de wortels van het antisemitisme in de christelijke theologie. Zijn vrouw, dochter en schoonzoon kwamen allen om in Auschwitz. Na de oorlog stichtte Isaac in 1948 ‘L’Amitié Judeo-Chretienne’, een groep bestaande uit Joden en christenen. Zij stelden zich ten doel om verkeerde ideeën over het geloof van Joden en Christenen volledig uit de wereld te helpen en om te werken aan een positieve waardering over en weer van elkaars geloofstraditie. Isaacs persoonlijke onderhoud in 1960 met paus Johannes XXIII was de aanleiding voor de historische encycliek Nostra Aetate. In deze encycliek nam de Rooms Katholieke kerk voor het eerst in 1800 jaar officieel afstand van het christelijke antijudaïsme.

Lees meer

De theologische strijd over de landbelofte

Door J. Bol

Afgelopen jaar 2012 wist Steven Paas met zijn boek Christian Zionism Examined de nodige beroering te veroorzaken. Gelet op de extreme standpunten die de auteur inneemt en de vaak dubieuze onderbouwing was dat niet verwonderlijk. Het boek van Paas kan vergeleken worden met een bulldozer. De vrucht van pakweg zestig jaar theologische bezinning op de relatie Kerk-Israël denkt hij met een boekje van 135 pagina’s in een keer naar de prullenbak te kunnen verwijzen. Iedere theologie die niet in het spoor van het oude vervangingsdenken wenst te lopen is anathema bij Paas. Wie een vraagteken durft te stellen bij het credo van de vervangingstheologie krijgt van hem het etiket ‘christenzionist’ opgeplakt. En dat etiket staat bij Paas voor een ernstige vorm van ketterij. Bij lezing dringt zich onvermijdelijk de vraag op waar Paas dit allemaal vandaan haalt. Een blik in de index achter in zijn boek verschaft helderheid. We komen daar de naam van Stephen Sizer tegen. Deze Engelse theoloog is veruit de meest geciteerde auteur in het boek van Paas. Dit verklaart veel.

Lees meer

De kracht van ideeën

Twee opmerkelijke initiatieven in Israël

Door J. Bol

In het voorjaar van 2014 was ik zestien dagen voor een studiereis in Israël. Deze keer stond het bezoeken van twee boeiende nieuwe Israëlische organisaties op mijn programma. Maar eerst een paar algemene indrukken.

Ik weet niet hoe het u vergaat, maar maar wie een hart voor Israël. heeft en het nieuws rond dit land in enige mate volgt, krijgt gemakkelijk het idee dat Joden In Israël het psychisch toch wel zwaar moeten hebben. Want het is nogal wat om jaar in jaar uit in het besef te moeten leven dat je als land omringd bent met niets dan vijandige staten, de een wat vijandiger dan de andere. Toegegeven, met Egypte en Jordanië bestaan sinds een aantal jaren vredesakkoorden. Met die landen is geen sprake van een koude oorlog maar evenmin van een warme vrede. Bij mijn weten is er voor Joodse Israëli’s nog steeds maar een manier om probleemloos zonder kleerscheuren of erger hun land te verlaten en binnen te komen: dat is via de luchthaven Ben Goerion. Probeer je eens voor te stellen dat de enige veilige manier om Nederland te verlaten of binnen te komen Schiphol zou zijn. Dit bittere en veelzeggende gegeven roept het beeld van een belegerd land op. … En dat is Israël dus ook. Nog steeds. Al 67 jaar lang. Dit moet toch een impact hebben op het psychisch welbevinden van de gemiddelde Joodse Israëliër. Ja, dat zou je denken. Maar het straatbeeld toont heel anders was mijn ervaring.

Lees meer

De Israël boycot in context

door J. Bol

De afgelopen maanden zijn Israël vrienden in Nederland en daarbuiten opgeschrikt door een naar het zich laat aanzien aan kracht winnende boycot beweging tegen de staat Israël. We kennen onderhand allemaal wel de namen van Nederlandse bedrijven die gemeend hebben hun investeringen in Israël, dan wel hun economische activiteiten daar te moeten beëindigen. Vitens Royal Haskoning en PGGM. En intussen is de BDS lobby in ons land bezig ook het ABP, het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds te pressen om haar investeringen in Israëlische banken te stop te zetten. In Nederland maakt kruisridder Dries van Agt zich o.a. sterk voor deze ‘rechtvaardige zaak ‘. Van Agt is al jaren goed voor een chronisch tentoongesteld staaltje van volstrekt eenzijdige morele verontwaardiging over het conflict tussen de staat Israël en de Palestijnse leiders. Voor wie het nog niet weet, BDS staat voor ‘Boycot, Deinvestment en Sanctions’. In gewoon Nederlands: ‘boycot, terugtrekken van investeringen en sancties’. De Engelse naam verraadt al dat dit geen Nederlands initiatief is. Maar waar komt het dan vandaan en wie zijn de drijvende krachten achter deze beweging? En waar staan ze voor?

Lees meer